Kompetentny personel gwarancją bezpieczeństwa instalacji chłodniczych
- F-gazy, czynniki naturalne, czynniki palne, amoniak
Posiadanie certyfikatu kompetencji staje się standardem nie tylko wśród kadry technicznej. Problem właściwego poziomu kompetencji nabiera dodatkowego znaczenia w przypadku prowadzenia działalności, w której występują zagrożenia życia, utraty zdrowia czy negatywnego wpływu na naturalne środowisko, a takie może występować w obszarze chłodnictwa, klimatyzacji i pomp ciepła.
Coraz powszechniejsze stosowanie urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych w szeregu dziedzin życia, od przemysłu poczynając, poprzez działalność handlową i usługową, a na gospodarstwach domowych kończąc, wiąże się nieuchronnie z towarzyszącym mu, coraz poważniejszym problemem zagrożenia osób, mienia i środowiska naturalnego. Zagrożenia te wiążą się głównie z właściwościami fizycznymi i chemicznymi czynników chłodniczych oraz z ciśnieniami i tempera-turami występującymi w urządzeniach i instalacjach
Aby zapoznać się z naszą ofertą szkolenia i certyfikacji kompetencji wg normy PN-EN 13313:2011 kliknij w plansze poniżej:
Bezpieczeństwo użytkowania czynników chłodniczych
Czynniki ziębnicze, ich mieszaniny i związki z olejami, wodą lub innymi materiałami obecnymi w instalacji ziębniczej, zgodnie lub niezgodnie z przeznaczeniem, oddziaływują fizycznie i / lub chemicznie od wewnątrz na materiały, z których wykonane są zamykające je w obiegu elementy. Czynniki te charakteryzują się niebezpiecznymi właściwościami i po wydostaniu się z instalacji ziębniczej do otoczenia, mogą zagrozić osobom, mieniu i środowisku naturalnemu zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio przez długotrwałe oddziaływanie globalne. Do zagrożeń powstających w następstwie ulatniania się czynników ziębniczych do otoczenia zaliczyć można na przykład: pożar, eksplozję, działanie toksyczne, uduszenie z braku tlenu, degradację warstwy ozonowej otaczającej Ziemię oraz efekt cieplarniany.
Skaleczenia i uszkodzenia słuchu wskutek nadmiernego hałasu, czy też uszkodzenia wskutek drgań, mogą również mieć związek z właściwością maszyn i nieumiejętnością ich eksploatacji przez personel. [3]
Obecnie dość głośno mówi się o zagrożeniach związanych z emisją F-gazów, nie należy jednak zapominać, że instalacje napełnione tzw. ekologicznymi czynnikami również mogą stanowić zagrożenia, jednak innego rodzaju. W tabeli 1 zamieszczono przykłady takich zagrożeń, ograniczono się do najbardziej popularnych czynników alternatywnych. Personel zajmujący się nimi powinien posiadać odpowiednią wiedzę i umiejętności, która pozwoli na bezpieczną ich eksploatację.
Czynniki naturalne takie jak R290, R717, R744, które powoli wracają do łask, to najstarsze czynniki stosowane w sprężarkowych instalacjach chłodniczych, ich użycie zostało ograniczone m.in. ze względu na pewne niebezpieczeństwa i/lub trudności wynikające z ich eksploatacji, zostały one wyparte przez czynniki z grupy HFC i substancje kontrolowane. Obecnie ze względu na coraz większą świadomość, jakie zagrożenie stanowią F- gazy i SZWO dla środowiska, branża chłodnicza powraca do czynników naturalnych i czynników o obniżonym GWP.
Ze względu na specyficzne własności tych czynników, wynikające nie tylko z ww. zagrożeń, stosowanie ich wymaga dodatkowych umiejętności od projektantów i wykonawców, umiejętne obchodzenie się z tymi substancjami przez kompetentny personel sprawia, że instalacje mogą osiągać wysoką efektywność energetyczną, a zagrożenia można ograniczyć do minimum.
Taki stan rzeczy wymaga, aby osoby zajmujące się projektowaniem, prefabrykacją, montażem, uruchomieniem, przekazaniem do eksploatacji, eksploatacją, przeglądem eksploatacyjnym, sprawdzaniem wycieków, sprawdzaniem szczelności, konserwacją ogólną, konserwacją obiegu, wstrzymaniem eksploatacji, usuwaniem czynnika ziębniczego i demontażem posiadały odpowiednie kompetencje gwarantujące, że wykonywanie wszelkich czynności w tym zakresie i realizacja wymaganych zadań wiązać się będzie ze świadomym przestrzeganiem wszystkich wymagań, w tym także prawnych, mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobom i mieniu oraz szeroko pojętej ochrony środowiska naturalnego, uwzględniającej m. in. oszczędność zasobów energetycznych. Posiadanie takich kompetencji oznacza, że dana osoba jest w określonym zakresie przygotowana i uprawniona do wykonywania określonych zadań.
Certyfikację kompetencji osób działających w dziedzinie chłodnictwa, klimatyzacji i pomp ciepła umożliwia kompetentna i wiarygodna jednostka certyfikująca. Mając to na uwadze powołano w Centralnym Ośrodku Chłodnictwa COCH, jednostkę certyfikującą osoby o uznanych kompetencjach (jednostka certyfikująca akredytowana przez Polskie Centrum Akredytacji sygnatariusza EA MLA – Certyfikat Akredytacji nr AC 056) przeprowadzającą certyfikację zgodnie wymagania normy PN EN 13313 – „Instalacje ziębnicze i pompy ciepła. Kompetencje personelu.”.
Dział Certyfikacji Personelu COCH działa zgodnie z udokumentowanym systemem zarządzania obejmującym wszystkie wymagania normy PN-EN ISO/IEC 17024:2012, zapewniającym ich skuteczną realizację.
Podział kompetencji
Osoby zajmujące się projektowaniem, prefabrykacją, montażem, uruchomieniem, przekazaniem do eksploatacji, eksploatacją, przeglądem eksploatacyjnym, sprawdzaniem wycieków, sprawdzaniem szczelności, konserwacją ogólną, konserwacją obiegu, wstrzymaniem eksploatacji, usuwaniem czynnika ziębniczego i demontażem, powinny być kompetentne do wykonywania przypisanych im zadań, ze szczególnym uwzględnieniem zapewnienia ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i oszczędności energii.
Kompetencje osoby wykonującej wszystkie powyższe zadania powinny być oceniane na podstawie jej zdolności do wykazania:
- umiejętności postępowania właściwego z punktu widzenia ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska naturalnego i oszczędności energii, przy realizacji każdego zadania, które dana osoba podejmuje;
- wiedzy, mającej zastosowanie w danym przypadku, w stopniu wystarczającym do wykonywania zadań w zakresie wymaganym określonym poziomem kompetencji.
Poziomy kompetencji zgodnie normą PN-EN 13313
Poziomy kompetencji osób działających w dziedzinie chłodnictwa, klimatyzacji i pomp ciepła:
- podstawowy BA (Basic Appreciation) – poziom wiedzy i do–świadczenia wymagany do omawiania z innymi głównych elementów umiejętności; zakres czynności: sprawdzanie szczelności, usuwanie czynnika chłodniczego oraz czynności w zakresie zadań wskazanych w normie PN-EN 13313:2011 – zał. A. tablice A.1, A.2, A.3, A.4, A.5, A.6.;
- podwyższony WK (Working Knowledge) – poziom wiedzy i doświadczenia wymagany do bezpośredniego udziału w decyzjach i czynnościach; zakres czynności: sprawdzanie szczelności, usuwanie czynnika chłodniczego, uruchomienie, przegląd eksploatacyjny, eksploatacja, wstrzymanie eksploatacji oraz czynności w zakresie zadań wskazanych w normie PN-EN 13313:2011 – zał. A. tablice A.1, A.2, A.3, A.4, A.5, A.6 i zał. B (instalacje elektryczne);
- wysoki FO (Fully Operational) – poziom wiedzy i doświadczenia wymagany do osobistego wykonywania większości czynności; zakres czynności: sprawdzanie szczelności, uruchomienie, przegląd eksploatacyjny, eksploatacja, wstrzymanie eksploatacji, montaż, prefabrykacja, odbiór, konserwacja ogólna, konserwacja obiegu, demontaż, usuwanie czynnika chłodniczego oraz czynności w zakresie zadań wskazanych w normie PN-EN 13313:2011 – zał. A. tabli–ce A.1, A.2, A.3, A.4, A.5, A.6 i zał. B (instalacje elektryczne);
- specjalistyczny LE (Leading Edge) – poziom wiedzy i doświadczenia wymagany do znaczącego rozwijania obszaru umiejętności; zakres czynności: projektowanie oraz czynności w zakresie zadań wskazanych w normie PN-EN 13313:2011 – zał. A. tablice A.2 i A.6.
Zalety akredytacji
Akredytacja jednostek certyfikujących gwarantuje zapewnienie w jednostce wymaganych procedur postępowania i ich stosowania, wykorzystywania w działalności certyfikacyjnej wyłącznie kompetentnego personelu, posiadania wymaganego wyposażenia technicznego oraz stosownego ubezpieczenia działalności akredytowanej jednostki certyfikującej. Akredytacja zapewnia więc stały nadzór nad realizacją wymagań określonych dla jednostki certyfikującej, ale także stymuluje stałe podnoszenie jej kompetencji i poziomu świadczonych usług. Jest to tym bardziej istotne, że sama jednostka akredytująca podlega także nadzorowi organizacji międzynarodowych, co przekłada się także na utrzymanie jej niezależności i bezstronności w prowadzonej działalności akredytacyjnej oraz stosowne kompetencje. Poniżej przedstawiono najistotniejsze cechy krajowego systemu certyfikacji personelu.
Najistotniejsze cechy krajowego systemu certyfikacji personelu:
Akredytacja – zapewnienie prowadzenia działalności certyfikacyjnej przez podmioty (jednostki certyfikujące) zgodnie z wymaganiami przepisów prawnych i dokumentów normatywnych, stały nadzór nad jednostkami certyfikującymi, stymulacja podnoszenia poziomu kompetencji i jakości w prowadzonej przez te jednostki działalności
Bezstronność – zapewniona w ramach akredytacji już na poziomie jednostki certyfikującej (konieczność zapewnienia udziału wszystkich zainteresowanych stron w realizacji polityki jednostki), zbędne powoływanie do tego celu „centralnych” zespołów ekspertów
Niezależność – gwarantowana na poziomie jednostki certyfikującej, potwierdzana w sposób stały i nadzorowany podczas auditów kontrolnych w ramach nadzoru nad certyfikatem akredytacji jednostki certyfikującej
Konkurencja – przejrzysta i „zdrowa” konkurencja w zakresie świadczonych usług certyfikacyjnych w rezultacie podnoszenie poziomu świadczonych usług „równanie w górę”, możliwość konkurencji także z podmiotami zagranicznymi mającymi prawo prowadzenia działalności certyfikacyjnej na terenie naszego kraju
Nadzór nad jednostkami certyfikującymi – stały nadzór prowadzony przez podmiot akredytujący w ramach certyfikatu akredytacji, eliminacja możliwości odstępstw od przyjętych procedur czy patologii
Nadzór nad wydanymi certyfikatami – stały i efektywny nadzór akredytowanej jednostki certyfikującej nad wydanymi certyfikatami dla personelu i firm
Autoryzacja jednostek oceniających – jednostki certyfikujące mają możliwość stałego nadzoru nad jednostkami oceniającym w zakresie stosowanych procedur egzaminowania, wyposażenia technicznego egzaminów i kompetencji personelu jednostki oceniającej
Kompetencje personelu – stałe podnoszenie poziomu kompetencji personelu jednostek certyfikujących i jednostek oceniających (obowiązek doskonalenia się akredytowanych jednostek)
Szkolenia – podnoszenie poziomu szkoleń na potrzeby certyfikacji w ramach współpracy jednostek certyfikujących, oceniających i szkolących w zakresie np. opracowywania programów i procedur szkolenia i egzaminowania
Świadomość ekologiczna – podnoszenie poziomu świadomości ekologicznej poprzez m.in obowiązkową weryfikację programów certyfikacji akredytowanych jednostek certyfikujących z uwzględnieniem opinii wszystkich zainteresowanych stron, współpracę ze organizacjami branżowymi i odbiorcami usług świadczonych przez personel i firmy posiadające stosowne certyfikaty
Otwartość systemu – możliwość podejmowania przez działające akredytowane jednostki certyfikujące działań w nowych obszarach w zakresie certyfikacji kompetencji
System certyfikacji oparty na akredytowanych jednostkach certyfikujących zapewnia: gwarancję bezstronności i niezależności, wysoki poziom jakości świadczonych usług przez jednostki certyfikujące, udział wszystkich istotnie zainteresowanych stron w tworzeniu i realizacji programu certyfikacji, dostępność dla chcących prowadzić działalność certyfikacyjną, jak również dla wnioskujących o certyfikację. To także przejrzystość, poufność i możliwość prowadzenia nadzoru nad posiadaczem certyfikatu. Wszystko to prowadzi do zapewnienia wysokiego poziomu kompetencji osób, które uzyskały potwierdzenie tych kompetencji w postaci certyfikatu.
Akredytacja jednostki gwarancją rzetelnej i bezstronnej oceny kompetencji osób
Centralny Ośrodek Chłodnictwa „COCH” w Krakowie jako jedyna instytucja w Polsce posiada akredytację na certyfikację kompetencji personelu działającego w dziedzinie chłodnictwa, klimatyzacji i pomp ciepła, zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 13313. Jednostka certyfikująca osoby prowadzi działalność zgodnie z wymaganiami normy PN-EN ISO/IEC 17024 i posiada akredytację Polskiego Centrum Akredytacji (akredytacja PCA nr AC 056), sygnatariusza EA MLA.
Postępowanie certyfikacyjne obejmuje:
- kwalifikację kandydatów;
- ocenę poziomu wiedzy i umiejętności praktycznych (egzamin);
- wydanie certyfikatu;
- nadzór nad posiadaczem certyfikatu;
- ponowną certyfikację.
Dział Szkoleń COCH prowadzi szkolenia przygotowujące do egzaminu celem uzyskania certyfikatu kompetencji, zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 13313.
Istnieje możliwość zorganizowania szkolenia i egzaminu w zakresie ograniczonym do konkretnej grupy czynników chłodniczych, takich jak na przykład węglowodory czy amoniak.
Literatura
- Kurcz L. , Warczak W. Instalacje chłodnicze, klimatyzacyjne i pompy ciepła. Certyfikacja kompetencji osób w świetle wymagań aktualnych norm PN-EN 13313 i PN-EN ISO/IEC 17024 oraz rozporządzeń UE, Chłodnictwo, 2014 t. 49, nr 9-10, str. 2-5.
- Zenon Bonca, Dariusz Butrymowicz, Tomasz Hajduk, Waldemar Targański. Nowe czynniki chłodnicze i nośniki ciepła – poradnik. Własności cieplne chemiczne i użytkowe. I.P.P.U. MASTA Sp. z o.o. 2004.
- PROGRAM CERTYFIKACJI PR-04.1 Certyfikacja kompetencji osób działających w dziedzinie chłodnictwa, pomp ciepła i klimatyzacji. Opracowanie: Dział Certyfikacji Personelu Centralnego Ośrodka Chłodnictwa COCH w Krakowie.
- Norma PN-EN 13313:2011 Instalacje ziębnicze i pompy ciepła. Kompetencje personelu.
- Norma PN-EN ISO/IEC 17024:2012 Ocena zgodności. Ogólne wymagania dotyczące jednostek certyfikujących osoby
Artykuł przygotowali:
mgr inż. Bogdan SZCZEPAŃSKI
mgr inż. Dorota NIEDOJADŁO
