Certyfikacja wyrobów stanowi niezależną i bezstronną ocenę zgodności wykonywaną przez stronę trzecią. Ocena realizowana jest przez jednostki certyfikujące, których działania powinny być zgodne z wymaganiami normy PN-EN ISO/IEC 17065:2013-03 „Ocena zgodności — Wymagania dla jednostek certyfikujących wyroby, procesy i usługi”. Działania jednostki oceniającej zgodność (czyli procesy certyfikacji) realizowane są za pomocą odpowiednich programów certyfikacji w oparciu o wymagania dotyczące specyfiki ocenianych wyrobów, które zawierają się zwykle w normach lub pozostałych dokumentach normatywnych. W artykule przedstawiono charakterystykę certyfikacji (dobrowolnej i wymaganej prawnie) w odniesieniu do pomp ciepła oraz związane z nimi dodatkowe możliwości oceny w zakresie certyfikacji personelu oraz inspekcji.

Celem realizowanej certyfikacji jest dostarczenie zaufania odnoszącego się do spełniania wymagań oraz zapewnienie dostawców, klientów i użytkowników, że parametry wyrobów zostały potwierdzone przez niezależną, bezstronną tzw. stronę trzecią zgodnie z obowiązującymi dokumentami odniesienia, normami, specyfikacjami technicznymi oraz przepisami. Oprócz dostarczenia zaufania zainsteresowanym stronom, certyfikacja powinna być gwarantem wysokiej jakości, w celu umożliwienia odpowiedniego wprowadzenia wyrobów na rynek przez dostawców wyrobu [1,2].

Dzięki certyfikacji możliwe są:

• łatwiejszy dostęp do rynku
• zapewnienie konkurencyjności
• większa akceptacja wyrobów przez odbiorców
• potwierdzenie spełnienia wymagań przepisów, norm, dokumentów odniesienia (dobrowolne lub wymagane prawnie)
• wzbudzenie zaufania wśród odbiorców, klientów końcowych.

---

Rodzaje i możliwości certyfikacji

Zgodnie z wymaganiami „Ustawy z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku” jedyną w Polsce jednostką akredytującą jest Polskie Centrum Akredytacji (PCA), posiadające status państwowej osoby prawnej. Do zadań PCA należy między innymi udzielanie akredytacji jednostkom oceniającym zgodność (np. jednostkom certyfikującym wyroby), sprawowanie nadzoru nad podmiotami, którym została udzielona akredytacja oraz prowadzenie wykazu akredytowanych jednostek [3,4].

Tabela 1. Porównanie akredytowanej i nieakredytowanej certyfikacji

Certyfikacja akredytowana	Certyfikacja nieakredytowana
Certyfikaty wydawane przez jednostki certyfikujące będące pod nadzorem sprawowanym przez niezależną krajową jednostkę akredytującą np. PCA mogą być uznawane przez zainteresowane instytucje, organy, podmioty w krajach, które są sygnatariuszami porozumień wielostronnych (MLA/MRA).	Certyfikaty wydawane bez akredytacji nie gwarantują uznania i zaakceptowania dokumentów przez zainteresowane instytucje, podmioty, organy.
Jednostka certyfikująca posiada potwierdzenie spełnienia wymagań prowadzonej działalności w odniesieniu do normy PN-EN ISO/IEC 17065:2013-03 oraz norm przedmiotowych dotyczących specyfiki ocenianych wyrobów przez krajową jednostkę akredytującą np. PCA.	Brak potwierdzenia spełnienia wymagań przez niezależną krajową jednostkę akredytującą np. PCA w Polsce.
Sprawowany regularny nadzór nad prowadzoną działalnością jednostki certyfikującej przez krajową jednostkę akredytującą np. PCA w Polsce (obejmujący regularne audyty, kontrole, obserwacje realizowanych działań w zakresie oceny).	Brak nadzoru nad prowadzoną działalnością jednostki certyfikującej przez niezależną krajową jednostkę akredytującą np. PCA w Polsce.
Możliwość wydawania certyfikatów w obszarach regulowanych prawnie przez krajowe lub międzynarodowe akty prawne. Akredytacja jednostki certyfikującej stanowi jeden z warunków w celu uzyskania notyfikacji.	Brak możliwości wydawania certyfikatów w obszarach regulowanych prawnie np. jako jednostka notyfikowana, której obecność jest konieczna w wybranych aktach unijnego prawodawstwa.

Tabela 2. Zestawienie certyfikacji dobrowolnej i wymaganej przepisami prawnymi.

Certyfikacja dobrowolna

Certyfikacja wymagana prawnie

Certyfikacje dobrowolne mogą być wykonywane w celu zyskania przewagi konkurencyjnej, wyróżnienia się na rynku, potwierdzenia jakości i bezpieczeństwa wyrobów, budowania zaufania wśród klientów, spełnienia wymagań odbiorców itp. Nie stanowią one jednak certyfikacji wymaganych do wprowadzenia wyrobu na rynek. Certyfikacja dobrowolna może być podzielona na certyfikację dobrowolną akredytowaną i certyfikację dobrowolną nieakredytowaną (od tego zależy ranga i potencjalna uznawalność certyfikatów).

Spełnienie wymagań aktów prawnych, obowiązujących przepisów, wymogów wymaganych do wprowadzenia wyrobów na rynek. Na przykład certyfikacja wymagana prawnie w przypadku urządzeń ciśnieniowych należących do kategorii II, III, IV zgodnie z dyrektywą PED 2014/68/UE, która została wdrożona do polskiego prawa. W opisanym przypadku ocena powinna zostać przeprowadzona przez jednostkę notyfikowaną (czyli akredytowaną jednostkę, która jest umieszczona w wykazie NANDO prowadzonym przez Komisję Europejską).

Jak rozpoznać akredytowaną jednostkę certyfikującą wyroby?

Jednostki oceniające zgodność, które posiadają przyznaną akredytację np. przez PCA w Polsce upoważnione są do posługiwania się symbolami odnoszącymi się do uzyskanej akredytacji. Przykład symbolu akredytacji dla jednostki certyfikującej wyroby przedstawiono na rys. 1. Znaki akredytacji lub powołanie na akredytację można znaleźć m.in. na certyfikatach wydawanych przez jednostki certyfikujące. Odpowiednikami PCA w innych krajach są np. DAkkS w Niemczech, COFRAC we Francji. Przykłady zestawiono w tabeli 3.

Tabela 3. Przykłady jednostek udzielających akredytację w wybranych europejskich krajach. Źródło: opracowano na podstawie [6]

Państwo	Nazwa krajowej jednostki akredytującej
Austria	Akkreditierung Austria (AA)
Czechy	Czech Accreditation Institute (CAI)
Dania	DANAK Den Danske Akkrediteringsfond (DANAK)
Niemcy	Deutsche Akkreditierungsstelle GmbH (DAkkS)
Francja	Comité français d’accréditation (COFRAC)
Polska	Polskie Centrum Akredytacji (PCA)
Hiszpania	Entidad Nacional de Acreditacion (ENAC)
Szwecja	Swedish Board for Accreditation and Conformity Assessment (SWEDAC)
Włochy	L’Ente Italiano di Accreditamento (ACCREDIA)

Oprócz potwierdzenia spełnienia wymagań w odniesieniu do normy PN-EN ISO/IEC 17065:2013-03, każda akredytowana jednostka certyfikująca powinna posiadać potwierdzone kompetencje dotyczące obszaru oceny zgodności, w którym prowadzi działalność. Zawarte jest to zawarte w zakresie akredytacji wydanym przez krajową jednostkę akredytującą (np. PCA). Zakres akredytacji zawiera m.in.: nazwę wyrobów lub grup wyrobów ocenianych przez jednostkę certyfikującą, nazwę programu certyfikacji, wykaz norm lub dokumentów odniesienia, które są wykorzystywane do procesów oceny.

W przypadku polskich jednostek certyfikujących wyroby, zakres akredytacji, czyli wykaz upoważnionych działań objętych akredytacją można sprawdzić na stronie internetowej Polskiego Centrum Akredytacji.

UWAGA: Warto zwrócić uwagę na fakt, iż akredytowane jednostki oceniające zgodność oprócz certyfikacji objętej akredytacją mogą prowadzić również nieakredytowane działania. W związku z powyższym, aby rozpoznać czy wydany certyfikat jest dokumentem objętym akredytacją, wskazane jest sprawdzenie, czy posiada on umieszczony symbol akredytacji (np. rys. 1) lub powołanie na akredytację. Ponadto można zweryfikować, czy zakres akredytacji jednostki certyfikującej obejmuje dany obszar oceny, program certyfikacji i związane z nim dokumenty normatywne.

Certyfikat zgodności

Certyfikat zgodności jest dokumentem potwierdzającym, że wyrób, jego projekt lub proces produkcji jest zgodny z wymaganiami. Certyfikat powinien zawierać m.in.

• nazwę i adres jednostki certyfikującej,
• nazwę i adres posiadacza certyfikatu
• datę udzielenia certyfikatu
• datę ważności certyfikatu
• zakres certyfikacji
• inne informacje wymagane przez program certyfikacji.

Przykład akredytowanego certyfikatu przedstawiono na rys. 2.

Programy certyfikacji

Norma PN-EN ISO/IEC 17067 wskazuje na różne typy programów certyfikacji, które mogą różnić się wybranymi działaniami dotyczącymi przebiegu oceny, atestacji, czy też nadzoru np. badanie próbek z wolnego rynku, badanie próbek z fabryki, audyty połączone z losowymi badaniami [2]. W zależnosci od przyjętego systemu, program certyfikacji może zawierać wskazany stały zakres oceny np. certyfikację według określonego zestawu norm, ustalonych wytycznych. Istnieją również programy certyfikacji, posiadające modułowy zakres możliwej oceny, w których wnioskujący może wskazać interesujący go zakres certyfikacji np. zakres obejmujący kwestie bezpieczeństwa elektrycznego lub wyłącznie zakres dotyczący wydajności urządzeń (w oparciu o odpowiednie dokumenty normatywne).

Przebieg przykładowego procesu dobrowolnej certyfikacji pomp ciepła

Proces certyfikacji rozpoczyna się od złożenia wniosku do jednostki certyfikującej. Czynności tej towarzyszy przekazanie odpowiedniej dokumentacji wymaganej przez program certyfikacji np. specyfikacji technicznych, dokumentacji konstrukcyjnej, instrukcji użytkowania, zestawienia wykorzystanych komponentów wraz ze specyfikacją, a także przedstawienia wybranej dokumentacji dotyczącej procesu produkcji, czy też systemu zapewniania jakości. Wiele programów certyfikacji podczas rozpoczęcia procesu wymaga również złożenia przez wnioskującego deklaracji parametrów, które będą oceniane po zrealizowaniu odpowiednich badań.

Po rozpatrzeniu wniosku, wykonaniu wstępnego przeglądu dokumentacji oraz podpisaniu umowy o certyfikację, jednostka certyfikująca wybiera próbkę do badań oraz wskazuje zakres badań. Towarzyszy temu również kontrola (inspekcja) zakładu produkcyjnego, w trakcie której prowadzona jest ocena m.in.:

• systemu zarządzania jakością,
• stuktury organizacyjnej zakładu produkcyjnego,
• dokumentacji, stosowanych procedur,
• uprawnień i szkoleń pracowników,
• linii produkcyjnej, technologii wytwarzania,
• sprzętu pomiarowego, nadzoru nad nim, rejestrów wzorcowań,
• realizowanych badań, na przykład mogą być to:
  • o badania szczelności i wytrzymałości ciśnieniowej zgodnie z normą PN-EN 378-2,
  • o badania elektryczne zgodnie z normą PN-EN 60335-1 [8,9]

Urządzenie wskazane przez jednostkę certyfikującą kierowane jest do niezależnego, bezstronnego, akredytowanego laboratorium uznanego przez jednostkę certyfikującą, w którym realizowane będą badania. Jednostka certyfikująca wykonuje szczegółową ocenę zgodności, w tym ocenę uzyskanych parametrów po otrzymaniu raportów z badań.

W przypadku certyfikacji typoszeregu urządzeń (co jest często spotykane w przypadku pomp ciepła), bardzo ważne jest określenie zgodności poszczególnych podtypów urządzeń tworzących typoszereg pod względem konstrukcji i zastosowanych komponentów.

Programy certyfikacji mogą zawierać wskazane różne metody realizacji badań. Przykładowo możliwe jest badanie wszystkich podtypów urządzeń tworzących typoszereg podczas rozpoczęcia procesu certyfikacji. Popularną, powszechnie stosowaną metodą w wielu programach certyfikacji jest również badanie jednego lub kilku podtypów urządzeń (w zależności od złożoności typoszeregu), a następnie losowy wybór próbek do badań w akredytowanym laboratorium w ramach okresowego nadzoru (rys. 4). W związku z powyższym certyfikat zgodności może być wydany dla kilku urządzeń, z których nie wszystkie zostały przebadane podczas rozpoczęcia certyfikacji (natomiast spełniają one odpowiednie warunki m.in. są zgodne konstrukcyjnie z typoszeregiem i urządzeniami, które zostały przebadane).
Po zakończeniu procesu oceny podejmowana jest decyzja w sprawie certyfikacji, a następnie jeśli zostały spełnione wszystkie warunki, wydawany jest certyfikat [10].

Certyfikacja obejmuje także nadzór nad wydanym certyfikatem i weryfikację spełnienia obowiązków przez posiadacza certyfikatu, które zostały określone w certyfikacie zgodności oraz umowie o certyfikację i nadzór. W związku z powyższym w zależności od rodzaju i programu certyfikacji nadzór może obejmować okresowe kontrole zakładów produkcyjnych lub/oraz pobieranie próbek do badań itp.

W tym miejscu warto podkreślić różnicę pomiędzy badaniami, a certyfikacją. Certyfikacja jest procesem obejmującym badania wyrobu przez niezależne, akredytowane laboratorium. Badania stanowią jeden z etapów certyfikacji (niemniej jednak w przypadku certyfikacji badania mogą być wykonywane w ograniczonym zakresie np. w wybranych punktach, natomiast pozostałe parametry mogą zostać deklarowane przez wnioskującego). Z kolei badania – raporty z badań nie mogą opierać się na deklaracjach (raport z badań dotyczy wyłącznie badanego obiektu oraz wyznaczonych parametrów). Dlatego też, jeżeli w raporcie z badań przedstawiony jest wskaźnik sezonowej efektywności SCOP, to powinien być on wyznaczony wyłącznie o przebadane punkty, niezbędne do jego obliczenia. Natomiast dokument uzyskany w wyniku certyfikacji może bazować na SCOP obliczonym zarówno na podstawie wyników uzyskanych w laboratorium, jak i deklaracji (czyli na postawie przebadanych wybranych obciążeń cześciowych, natomiast pozostałe wyniki do obliczenia zależności mogą być przyjmowane jako deklaracja, po spełnieniu odpowiednich warunków). W skład procesu certyfikacji oprócz badań wchodzi zwykle również ocena dokumentacji, projektu, kontrola zakładu produkcyjnego – ocena warunków organizacyjno-technicznych prowadzonej produkcji wyrobów, ocena realizowanych badań przez producenta.

Wśród dobrowolnych certyfikacji pomp ciepła wskazać można między innymi:

• certyfikację PR-01 COCH (certyfikacja objęta akredytacją PCA)
• certyfikację KEYMARK
• certyfikację na znak B

Certyfikacja na znak B

Znak towarowy gwarancyjny „B” uzyskiwany jest w wyniku dobrowolnej certyfikacji przeprowadzanej przez niezależne i bezstronne jednostki certyfikujące, które zostały upoważnione do nadawania tego znaku. Wyrób oznakowany znakiem „B” powinien być przede wszystkim bezpieczny dla użytkowników, przyjazny dla środowiska, nowoczesny i wzbudzający zaufanie wśród użytkowników, odbiorców końcowych [13].

Podstawę certyfikacji stanowią wymogi dotyczące bezpieczeństwa, które zostały zdefiniowane w normach dotyczących ocenianych wyrobów. Proces certyfikacji na znak „B” składa się z:

• badań
• oceny systemu zarządzania wnioskującego
• nadzoru

Certyfikacja wymagana prawnie do wprowadzenia wyrobów na rynek

Certyfikacja wymagana przez przepisy prawa, która jest elementem niezbędnym do wprowadzenia wyrobów na europejski rynek i upoważnia do umieszczenia na nich oznaczenia CE, może wymagać konieczności uczestnictwa w procesie jednostki oceniającej zgodność (jednostki notyfikowanej), będącej niezależną stroną trzecią. W niektórych przypadkach możliwe jest wykonanie oceny samodzielnie przez producenta [14].

Każda jednostka notyfikowana lub uznana strona trzecia upoważniona do realizacji oceny zgodności wyrobów przed wprowadzeniem ich do obrotu, wykonująca certyfikację według określonych przepisów unijnego prawodawstwa powinna znajdować się w bazie NANDO prowadzonej przez Komisję Europejską, czyli systemie informowania o organizacjach, które zostały notyfikowane i wyznaczone w ramach dyrektyw nowego podejścia.

Szczegóły dotyczące wprowadzania wyrobów na rynek można znaleźć również w „Niebieskim przewodniku”, który dotyczy wdrażania unijnych aktów prawnych dotyczących wyrobów [15].

Poniżej przedstawiono zestawienie trzech przykładowych dyrektyw, które mogą dotyczyć urządzeń chłodniczych i pomp ciepła. Wykaz nie wyczerpuje w pełni tematyki wprowadzenia wyrobów na rynek i związanych z nim dokumentów odniesienia.

Dyrektywa PED (Pressure Equipment Directive) 2014/68/UE

Dyrektywa ciśnieniowa dotyczy urządzeń i zespołów ciśnieniowych o najwyższym dopuszczalnym ciśnieniu PS przekraczającym 0,5 bara. Dokument dotyczy producentów, importerów i dystrybutorów wyrobów ciśnieniowych i ma zastosowanie do czynności związanych z fazą projektowania, produkcji oraz przeprowadzania oceny zgodności.

Szczegóły dotyczące wymagań Dyrektywy PED w kontekście urządzeń chłodniczych i pomp ciepła zostały przedstawione w wydaniu 7/2024 czasopisma „Chłodnictwo&Klimatyzacja”[16].

Pompy ciepła traktowane są jako zespoły ciśnieniowe, czyli połączone ze sobą urządzenia ciśnieniowe (klasyfikowane jako zbiorniki lub rurociągi) tworzące funkcjonalną całość.

Dla urządzeń i zespołów klasyfikowanych do kategorii ciśnieniowej II, III i IV (co ma często miejsce w przypadku pomp ciepła), dyrektywa przewiduje konieczność wykonania oceny przez stronę trzecią – jednostkę notyfikowaną. Ma to istotne znaczenie dla prawidłowego wprowadzenia wyrobów ciśnieniowych na rynek i sporządzenia dla nich deklaracji zgodności wyrobu, biorąc pod uwagę fakt, iż dyrektywa jest wdrożona do polskiego prawa poprzez „Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 11 lipca 2016 r. w sprawie wymagań dla urządzeń ciśnieniowych i zespołów urządzeń ciśnieniowych” [17]. Wybrane dokumenty zharmonizowane z dyrektywą PED przedstawiono w tabeli 4.

Tabela 4. Przykłady wybranych norm zharmonizowanych z dyrektywą PED 2014/68/UE. Źródło: Opracowano na podstawie [18]

Norma	Tytuł normy
PN-EN 378-2:2017-03 (EN 378-2:2016)	„Instalacje chłodnicze i pompy ciepła – Wymagania dotyczące bezpieczeństwa i ochrony środowiska – Część 2: Projektowanie, konstrukcja, badanie, znakowanie i dokumentowanie”
PN-EN 14276-1:2020-07 (EN 14276-1:2020)	„Urządzenia ciśnieniowe w instalacjach chłodniczych i pompach ciepła – Część 1: Zbiorniki – Wymagania ogólne”
PN-EN 14276-2:2020-07 (EN 14276-2:2020)	„Urządzenia ciśnieniowe w instalacjach chłodniczych i pompach ciepła – Część 2: Przewody rurowe – Wymagania ogólne”
PN-EN ISO 13585:2012 (EN ISO 13585:2012)	„Lutowanie twarde – Kwalifikowanie lutowaczy i operatorów lutowania twardego”
PN-EN 13134:2004 (EN 13134:2000)	„Lutowanie twarde – Uznawanie technologii”

Warto zwrócić również uwagę na serię norm PN-EN 13445, która dotyczy nieogrzewanych płomieniem zbiorników ciśnieniowych oraz serię norm PN-EN 13480 odnoszących się do rurociągów przemysłowych metalowych. Dyrektywa zawiera również szereg dokumentów związanych, które dotyczą urządzeń zabezpieczających (np. zawory bezpieczeństwa).

Dyrektywa LVD (Low Voltage Directive) 2014/35/UE

„Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/35/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku sprzętu elektrycznego przewidzianego do stosowania w określonych granicach napięcia” przewiduje zastosowanie tylko jednej procedury oceny zgodności dla wyrobów, która nie wymaga udziału strony trzeciej – jednostki notyfikowanej (Moduł A – Wewnętrzna kontrola produkcji). Nie stanowi to jednak przeszkód do wykonania dobrowonej certyfikacji w wymienionym zakresie, która może stanowić wartość dodaną.

Normą zharmonizowaną z dyrektywą LVD w odniesieniu do pomp ciepła jest dokument PN-EN IEC 60335-2-40:2023-11 „Elektryczny sprzęt do użytku domowego i podobnego -Bezpieczeństwo użytkowania – Część 2-40: Wymagania szczegółowe dotyczące elektrycznych pomp ciepła, klimatyzatorów i osuszaczy”. Wymagania ogólne zostały zawarte w normie PN-EN IEC 60335-1:2024-04.

Dyrektywa EMC (ElectroMagnetic Compatibility) 2014/30/UE

„Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/30/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do kompatybilności elektromagnetycznej” przewiduje trzy możliwe procedury oceny zgodności.

Dostępne moduły oceny zgodnosci według dyrektywy EMC 2014/30/UE:

• Moduł A „wewnętrzna kontrola produkcji”
• Moduł B „badanie typu UE” – ocena wykonywana jest przez jednostkę notyfikowaną
• Moduł C „zgodność z typem w oparciu o wewnętrzną kontrolę produkcji”

Wśród dokumentów normatywnych dotyczących zakresu EMC można wskazać m.in. serię norm PN-EN 55014 „Kompatybilność elektromagnetyczna – Wymagania dotyczące przyrządów powszechnego użytku, narzędzi elektrycznych i podobnych urządzeń”, a także serię norm PN-EN IEC 61000… „Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC) …”.

Dyrektywa hałasowa 2000/14/WE

„Dyrektywa 2000/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 maja 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do emisji hałasu do środowiska przez urządzenia używane na zewnątrz pomieszczeń” wśród urządzeń polegających regulacjom dotyczącym emitowanego hałasu wskazuje między innymi agregaty sprężarkowe (<350 kW). Procedury oceny zgodności mogą obejmować wewnętrzną kontrolę produkcji wraz z oceną dokumentacji technicznej i kontrolą lub weryfikację jednostkową.

Kompetentny personel

Nieodłącznym elementem zapewnienia wysokiej jakości wyrobów dostarczanych na rynek jest posiadanie kompetentnego i wykwalifikowanego personelu. Konieczność certyfikacji personelu może wynikać np. ze stosowanej do oceny urządzeń ciśnieniowych dyrektywy PED 2014/68/UE, która w stosownych przypadkach wymaga certyfikacji lutowaczy lub spawaczy przez niezależną stronę trzecią.

Warto także zwrócić uwagę na wymagania dotyczące kompetencji personelu, które zostały zawarte w międzynarodowej normie ISO 22712 (PN-EN ISO 22712:2023-09). Dokument, oprócz czynników z grupy F-gazów, przedstawia także wymagania kompetencyjne dla pracy z czynnikami palnymi (węglowodorami), dwutlenkiem węgla (R744) oraz amoniakiem (R717). Rys. 8 zawiera przykładowy certyfikat kompetencji.

Uprawnienia do lutowania lub spawania zgodnie z przepisami Dyrektywy PED

Warto pamiętać, że w przypadku ubiegania się o potwierdzenie spełnienia wymagań dla personelu wykonującego połączenia nierozłączne (lutowane lub spawane) zgodnie z wymaganiami dyrektywy PED 2014/68/UE (dla urządzeń ciśnieniowych klasyfikowanych do kategorii II, III, IV) certyfikat/dokument potwierdzający kwalifikacje w tym zakresie powinien zostać wydany przez jednostkę notyfikowaną lub organizację strony trzeciej, czyli uprawnioną jednostkę posiadającą:

• akredytację (w Polsce – akredytację Polskiego Centrum Akredytacji PCA w odniesieniu do przedmiotowego zakresu). Przykładowo do zatwierdzania personelu wykonującego połączenia nierozłączne jednostka certyfikująca powinna być akredytowana w odniesieniu do normy PN-EN ISO/IEC 17024:2012 jako jednostka certyfikująca osoby (np. rys. 11) [20]. W zakresie akredytowanych działań jednostki powinien znajdować się przepis prawa europejskiego – w tym przypadku dyrektywa PED 2014/68/UE oraz wymagania zasadnicze dotyczące ocenianego obszaru np. dla certyfikacji lutowaczy powinna być to norma PN-EN ISO 13585;

oraz

• notyfikację (NB ang. Notified Body) lub uznanie organizacji strony trzeciej (RTPO ang. Recognized Third Party Organization). Jednostka wydająca certyfikat powinna znajdować się w bazie NANDO zatwierdzonej przez Komisję Europejską oraz być przypisana do wykonywania oceny wg dyrektywy PED 2014/68/UE, w odniesieniu do zawierającej się w niej konkretnej procedury oceny zgodności – w przypadku lutowaczy: approval of permanent joining personnel, czyli zatwierdzanie personelu do wykonywania połączeń nierozłącznych [22].

W przeciwnym wypadku certyfikat może być traktowany jako dokument dobrowolny, który nie posiada mocy prawnej w stosunku do dyrektywy ciśnieniowej PED, która stanowi obszar regulowany prawnie.

Zgodnie z wymaganiami dyrektywy PED 2014/68/UE: „W przypadku urządzeń ciśnieniowych należących do kategorii II, III i IV procedury operacyjne oraz personel muszą zostać zatwierdzone przez właściwą stronę trzecią, wybraną przez producenta, którą może być:
• jednostka notyfikowana,
• organizacja strony trzeciej uznana przez państwo członkowskie zgodnie z art. 20.”

Zatwierdzenie procedur operacyjnych połączeń nierozłącznych

Dyrektywa PED wymaga również zatwierdzenia procedur operacyjnych połączeń nierozłacznych (czyli uznania technologii lutowania lub spawania) w przypadku wyrobów należących do kategorii II, III lub IV według klasyfikacji dyrektywy 2014/68/UE. Podobnie jak w przypadku lutowaczy lub spawaczy, technologia wykonywania połączeń nierozłącznych powinna zostać zatwierdzona przez odpowiednią jednostkę umieszczoną w wykazie NANDO jako jednostka notyfikowana lub organizacja strony trzeciej w zakresie dotyczącym dyrektywy 2014/68/UE i w odniesieniu do procedury oceny zgodnosci: approval of permanent joining procedures [22].

Według obowiązujacych wymagań akredytacyjnych Polskiego Centrum Akredytacji, jednostki oceniające zgodność do celów notyfikacji w zakresie zatwierdzania procedur operacyjnych akredytowane są w oparciu o normę PN-EN ISO/IEC 17020:2012 jako jednostki inspekcyjne (np. rys. 12) [23]. W przypadku uznawania technologii lutowania twardego zakres działania jednostki inspekcyjnej powinien obejmować przepis prawa europejskiego (dyrektywę PED 2014/68/UE) oraz odnosić się do szczegółowych wymagań przedmiotowej oceny, na przykład do normy PN-EN 13134:2004 „Lutowanie twarde – Uznawanie technologii”. Norma PN-EN 13134 obejmuje uznawanie technologii lutowania za pomocą palnika ręcznego, płomieniowego zmechanizowanego, indukcyjnego, rezystacyjnego, lutowania metodą podczerwieni, kąpeli topnikowej, a także lutowania w piecach (próżniowych lub otwartych). Przykład połączeń nierozłącznych wykonanych metodą lutowania twardego zawiera rys. 13.

Rys. 12. Symol akredytacji jednostki inspekcyjnej – Centralny Ośrodek Chłodnictwa „COCH” w Krakowie Sp. z o.o., Jednostka Inspekcyjna Źródło: [11].

Podsumowanie

Wprowadzanie wyrobów na rynek stanowi jedną z najważniejszych czynności dla producentów urządzeń chłodniczych i pomp ciepła. Jeden z istotnych etapów dla tego procesu stanowi przygotowanie deklaracji zgodności wyrobu i umieszczenie oznakowania CE na urządzeniu. W wielu przypadkach oprócz prowadzenia wewnętrznej kontroli produkcji konieczne może okazać się skorzystanie z usług uprawnionej strony trzeciej do wykonania oceny zgodności. Kluczowy jest więc wybór odpowiedniej jednostki certyfikującej, która posiada stosowane uprawnienia do wykonywania oceny w danym obszarze. Ostatnio coraz większego znaczenia nabierają certyfikacje dobrowolne, dzięki którym producent może potwierdzić wybrane parametry urządzeń, zwiększając tym samym zaufanie odbiorców i zyskując przewagę konkurencyjną.

AUTORZY
mgr inż. Miłosz Gratkowski
Centralny Ośrodek Chłodnictwa „COCH” w Krakowie

mgr inż. Bogdan Szczepański
Centralny Ośrodek Chłodnictwa „COCH” w Krakowie

BIBLIOGRAFIA

[1] PN-EN ISO/IEC 17065:2013-03 „Ocena zgodności – Wymagania dla jednostek certyfikujących wyroby, procesy i usługi”

[2] PN-EN ISO/IEC 17067:2014-01 „Ocena zgodności – Podstawy certyfikacji wyrobów oraz wytyczne dotyczące programów certyfikacji wyrobów”

[3] Ustawa z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku. Dz.U. 2016 poz. 542.

[4] Polskie Centrum Akredytacji. Strona internetowa. Źródło: pca.gov.pl

[5] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/68/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku urządzeń ciśnieniowych.

[6] EA – European co-operation for Accreditation. Strona internetowa. Źródło: european-accreditation.org

[7] Materiały firmy DEFRO R. Dziubeła spółka komandytowa (Opublikowano za zgodą firmy)

[8] PN-EN 378-2:2017-03 „Instalacje chłodnicze i pompy ciepła – Wymagania dotyczące bezpieczeństwa i ochrony środowiska – Część 2: Projektowanie, konstrukcja, badanie, znakowanie i dokumentowanie”

[9] PN-EN IEC 60335-1:2024-04 „Elektryczny sprzęt do użytku domowego i podobnego – Bezpieczeństwo użytkowania – Część 1: Wymagania ogólne”

[10] Programy certyfikacji Działu Certyfikacji Wyrobów. Centralny Ośrodek Chłodnictwa „COCH” w Krakowie Sp. z o.o.

[11] Materiały Centralnego Ośrodka Chłodnictwa „COCH” w Krakowie

[12] Znak B – znak towarowy gwarancyjny „B” Źródło: coch.pl

[13] Program Certyfikacji Wyrobów na wspólny znak towarowy gwarancyjny „B”. Źródło: znak-b.pl

[14] Oznakowanie CE. Źródło: europa.eu

[15] Niebieski przewodnik – wdrażanie unijnych przepisów dotyczących produktów 2022. (2022/C 247/01)

[16] Gratkowski Miłosz „Dyrektywa PED 2014/68/UE w sprawie urządzeń ciśnieniowych – główne założenia, wytyczne oraz powszechne błędy związane z wprowadzaniem na rynek wyrobów ciśnieniowych”. Chłodnictwo i Klimatyzacja, nr 7, 2024; str. 34-36, 38-42.

[17] Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 11 lipca 2016 r. w sprawie wymagań dla urządzeń ciśnieniowych i zespołów urządzeń ciśnieniowych. Dz. U. poz. 1036 z późniejszymi zmianami

[18] 2014/68/EU Pressure Equipment. Summary list of harmonised standards.

[19] PN-EN ISO 22712:2023-09 „Instalacje chłodnicze i pompy ciepła – Kompetencje personelu”

[20] PN-EN ISO/IEC 17024:2012 „Ocena zgodności – Ogólne wymagania dotyczące jednostek certyfikujących osoby”

[21] PN-EN ISO 13585:2012 „Lutowanie twarde – Kwalifikowanie lutowaczy i operatorów lutowania twardego”

[22] NANDO (New Approach Notified and Designated Organisations) Information System; Single Market Compliance Space, European Commission, Źródło: webgate.ec.europa.eu

[23] PN-EN ISO/IEC 17020:2012 „Ocena zgodności – Wymagania dotyczące działania różnych rodzajów jednostek przeprowadzających inspekcję”

[24] PN-EN 13134:2004 „Lutowanie twarde – Uznawanie technologii”

[25] Gratkowski Miłosz, Szczepański Bogdan „Nowe wytyczne i wymagania formalno-prawne w zakresie badań, certyfikacji oraz wprowadzania i udostępniania pomp ciepła na polskim rynku”. Materiały konferencyjne. Branżowe targi technologii grzewczych HEATING TECH. Kongres Branży Technologii Grzewczych – Warsaw HeatTech Congress. Nadarzyn, 11 września 2024.